Objawy autyzmu, czyli czy moje dziecko ma ASD?

Każdego roku u coraz większej ilości dzieci diagnozuje się autyzm. Choć niektórzy uważają to za “nową epidemię”, w rzeczywistości osób z ASD od zawsze było dużo - społeczeństwo jednak nie było tego w pełni świadome. Niegdyś zachowania odbiegające od normy uważano po prostu za dziwne, a rodzice byli przekonani, że ich pociechy zwyczajnie z nich wyrosną. Dziś jednak wiadomo, że spektrum autyzmu to realne zaburzenie, które dotyka ponad 1% ludzkiej populacji.

W ostatnich latach nasze spojrzenie na autyzm zmieniło się o 180 stopni. Do niedawna jeszcze uważano, że ASD występuje wyłącznie u chłopców, a dziewczynkom wykazującym typowe objawy spektrum przypisywano inne zaburzenia. Sądzono też, że przyczyną wszystkich problemów są matki, które podchodziły do swoich pociech z dystansem i nie okazywały im należytej czułości. Dziś jednak wiemy, że te założenia nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Spektrum autyzmu może występować zarówno u chłopców, jak i dziewczynek, a tzw. “zimne matki”, prawdopodobnie same posiadały bądź posiadają ASD, przez co wystąpiły u nich problemy z bliskością i okazywaniem emocji.

Dlaczego więc w dzisiejszych czasach diagnoz stawia się więcej, niż kiedyś? Rozwój medycyny przyczynił się do stworzenia lepszych narzędzi diagnostycznych, które pomagają w identyfikacji zaburzeń ze spektrum na każdym etapie życia. Dzięki temu specjaliści są w stanie wykryć ASD u większej ilości dzieci, niż kiedyś. Wzrost świadomości społecznej również odgrywa tutaj istotną rolę - świadomi rodzice nie pozostawiają swoich pociech samopas licząc, że ich nie-neurotypowe zachowania znikną samoistnie. Tylko, czym dokładnie są wspomniane zachowania nie-neurotypowe, czyli jakie są objawy autyzmu?

 Czym jest autyzm?

Autyzm, funkcjonujący również jako ASD (ang. Autism Spectrum Disorder), to neurologiczne zaburzenie rozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki człowiek komunikuje się oraz nawiązuje interakcje społeczne. Jego objawy mogą się różnić w zależności od osoby, dlatego też autyzm zalicza się do kategorii zaburzeń ze spektrum.

Osoby z ASD mogą przejawiać różnorodne cechy, w tym trudności w komunikacji (werbalnej i niewerbalnej), ograniczone bądź nadmierne zainteresowanie specyficznymi tematami, a także wykazywać powtarzalne zachowania. Choć od lat zaburzenie to było wyłącznie demonizowane, to warto wiedzieć, że zarówno dzieci jak i dorośli w spektrum, mogą posiadać niespotykane talenty, zdolności oraz unikalne spojrzenie na świat. Wiele osób autystycznych wykazuje się także wyjątkową wiedzą w określonych dziedzinach. Wystarczy nieco zagłębić się w historię ludzkości - dziś wiemy, że takie wybitne jednostki, jak Albert Einstein, Thomas Edison, Leonardo da Vinci czy Hans Christian Andersen, wykazywały objawy autyzmu i prawdopodobnie były objęte zaburzeniami ze spektrum.

Przyczyny autyzmu

Choć medycyna poszła do przodu, na dzień dzisiejszy nie ma pewności, co tak naprawdę powoduje autyzm. Od momentu opublikowania pierwszego opisu tego zaburzenia przez Leo Kannera w roku 1943, liczni naukowcy podjęli się tysięcy badań, próbując znaleźć przyczynę jego powstawania. Uzgodniono, że na rozwój ASD składa się wiele elementów, wśród których dominują przede wszystkim czynniki genetyczne oraz czynniki środowiskowe.

Czynniki genetyczne

Dotychczasowe badania przeprowadzone przez naukowców z całego świata sugerują, że autyzm może mieć podłoże genetyczne. Przykładowo, jeżeli dziecko cierpi na ASD, to istnieje 18-20% szans, że jego brat lub siostra również urodzą się z tym zaburzeniem. Potwierdzeniem tej tezy są liczne testy na parach bliźniąt, z których dowiedzieliśmy się, że:

• jeżeli jedno z bliźniąt jednojajowych jest autystykiem, to istnieje 73-95% szans, że drugie dziecko również nim będzie;
• w przypadku bliźniąt dwujajowych ryzyko to jest znacznie mniejsze i oscyluje wokół 30%.

Warto wspomnieć, że dziedziczność spektrum autyzmu wynosi 0,4-0,9, co jest jednym z najwyższych wyników wśród wszystkich zaburzeń zdrowia psychicznego. Wiadome jest również, że ryzyko wystąpienia ASD u dziecka jest większe, jeżeli cierpi ono na inne schorzenia genetyczne, np. zespół Retta lub zespół łamliwego chromosomu X.

Czynniki środowiskowe

Okazuje się, że wiele czynników środowiskowych może mieć wpływ na rozwój autyzmu. Warto jednak podkreślić, że ten obszar wciąż jest badany przez naukowców. Uczeni są jednak zgodni, że występujące w wodzie i żywności chemikalia, zanieczyszczenia powietrza oraz infekcje, pojawiające się w okresie prenatalnym, przyczyniają się do wystąpienia ASD u dziecka.

Niektóre badania wskazują na to, że stosowany w przemyśle spożywczym bisfenol A (BPA), a także mogące występować w wodzie pestycydy, zwiększają ryzyko autyzmu. Należy jednak zaznaczyć, że potrzebne są dalsze testy oraz testy kontrolne, aby mieć stuprocentową pewność co do tej tezy.

Czynniki prenatalne

Choć przyczyny autyzmu wciąż bazują bardziej na domysłach, niż solidnych faktach, co do jednego naukowcy są zgodni - czynniki występujące podczas ciąży, porodu oraz we wczesnym okresie życia noworodka, mają duże znaczenie w kwestii rozwoju ASD. Mowa tutaj o:

• Wadach wrodzonych. Starszym wieku rodziców.
• Wystąpieniu ciąży mnogiej.
• Krwawieniach dokomorowych.
• Hiperbilirubinemii lub żółtaczce.
• Niedoczynności tarczycy u matki.
• Porodzie rozpoczętym przed terminem.
• Niskiej ocenie noworodka w skali Apgar.
• Paleniu papierosów przez kobietę ciężarną.
• Zaburzeniach oddychania u nowonarodzonego dziecka.
• Zaburzeniach reaktywności i napięcia mięśniowego u noworodka.
• Niskiej oraz bardzo niskiej masie urodzeniowej (poniżej 2500 g/1500 g).
• Zaburzeniach metabolicznych u matki, m.in. otyłości, nadciśnieniu, cukrzycy.
• Wystąpieniu infekcji, mogących wpływać na późniejsze zaburzenia układu immunologicznego.
• Wystąpieniu infekcji (w życiu płodowym oraz po porodzie), w tym opryszczki, różyczki, HIV, wirusa cytomegalii.

Badanie i zrozumienie tych czynników jest ważne dla lepszego poznania przyczyn spektrum zaburzeń autystycznych oraz odpowiedniego podejmowania działań w celu profilaktyki i wsparcia osób z ASD. Jednak, należy pamiętać, że każdy przypadek autyzmu jest indywidualny, a wystąpienie przedstawionych wyżej czynników nie oznacza, że dziecko na pewno urodzi się z tym zaburzeniem.

Objawy autyzmu

Autyzm, będący częścią spektrum zaburzeń autystycznych (ASD), charakteryzuje się wieloma objawami, które mogą się znacząco różnić u poszczególnych osób. Pierwsze sygnały o tym zaburzeniu zwykle pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, choć czasami mogą być zauważalne dopiero w późniejszym wieku.

 Wczesne objawy autyzmu

• Brak kontaktu wzrokowego: Dzieci z wczesnymi objawami autyzmu mogą unikać kontaktu wzrokowego. Zazwyczaj wydają się być zainteresowane bardziej przedmiotami niż ludźmi, prawie nigdy nie patrzą też w oczy rodziców lub opiekunów.
• Brak reakcji na imię: Dzieci do 12-go miesiąca życia mogą nie reagować, gdy zostaną zawołane po imieniu. Wydają się być wręcz nieświadome lub niezainteresowane, gdy ktoś próbuje zwrócić ich uwagę.
• Ograniczona komunikacja werbalna i niewerbalna: Wczesne objawy autyzmu mogą objawiać się brakiem reagowania na próby komunikacji, w tym na pokazywanie palcem lub machanie ręką. Dzieci z ASD mogą również nie odwzajemniać uśmiechu rodzica lub opiekuna.
• Brak gestykulacji: Roczne dzieci mogą mieć ograniczoną zdolność gestykulacji lub nie posiadać jej wcale, a wskazywanie, machanie ręką czy unoszenie ramion w formie komunikacji niewerbalnej u nich nie występuje.
• Powtarzalne zachowania: Do wczesnych objawów autyzmu zaliczyć można także powtarzalne ruchy ciała, takie jak kiwanie się lub obracanie przedmiotów w rękach.
• Ograniczone zainteresowania: Dzieci z autyzmem mogą wykazywać ograniczone zainteresowania i skupiać się na powtarzalnych, stereotypowych zabawach lub aktywnościach. Nie bawią się one także “na niby”, np. udając, że karmią lalkę (18 miesiąc życia).
• Nadwrażliwość lub niedowrażliwość sensoryczna: Wczesne objawy autyzmu mogą ujawniać się poprzez niewłaściwą reakcję na bodźce sensoryczne, takie jak nadmierna reakcja na dźwięki, światło, zapachy, dotyk lub brak reakcji na ból.

Warto pamiętać, że wczesne objawy autyzmu mogą być subtelne i łatwo je przeoczyć. Jeśli rodzic lub opiekun zauważa alarmujące zachowania u swojej pociechy lub ma wątpliwości co do jej rozwoju, powinien skonsultować się z lekarzem lub specjalistą. Wczesna diagnoza i interwencja mogą znacząco poprawić perspektywy rozwoju dziecka z autyzmem i pomóc mu w lepszym funkcjonowaniu w społeczeństwie.

Objawy autyzmu u dzieci

Objawy autyzmu wymienione w poprzedniej sekcji, mogą występować również w późniejszym życiu dziecka. Takie symptomy, jak nadwrażliwość sensoryczna, powtarzalne zachowania czy ograniczone zainteresowania, zazwyczaj zostają z osobami z ASD na zawsze. Ze względu jednak na nowe wyzwania dnia codziennego (żłobek, przedszkole, szkoła podstawowa), u młodych ludzi mogą rozwijać się kolejne cechy, wskazujące na wystąpienie zaburzenia ze spektrum.

• Trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej: Osoby z autyzmem mogą używać ograniczonej liczby słów lub w ogóle nie mówić. Często mają też trudności w rozumieniu i wykorzystywaniu mimiki twarzy, gestykulacji oraz w utrzymaniu kontaktu wzrokowego.
• Ograniczone zdolności do nawiązywania i utrzymywania relacji społecznych: Dzieci z autyzmem mogą wykazywać brak zainteresowania nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi. Zazwyczaj trudno jest im zrozumieć emocje i perspektywy swoich rówieśników, a także interpretować subtelne sygnały społeczne.
• Ograniczone i specyficzne zainteresowania: ASD u dzieci często ujawnia się poprzez wykazywanie silnych zainteresowań określonymi przedmiotami lub tematami, na przykład dinozaurami, odkurzaczami, czy rozkładami jazdy tramwajów. Zainteresowania te mogą być intensywne i dominować nad innymi obszarami życia.
• Trudności w adaptacji społecznej: Osoby z autyzmem mogą mieć trudności w dostosowaniu się do zmieniających się sytuacji społecznych i nowych realiów. Nawet drobne opóźnienie w codziennym wyjściu do szkoły może wywołać u nich niepokój i stres.

Objawy autyzmu u młodzieży

Objawy autyzmu u młodzieży mogą być podobne do tych obserwowanych u dzieci, ale także różnić się ze względu na etap rozwoju i wzmożony kontakt z rówieśnikami, co daje możliwość praktyki umiejętności społecznych.

Znakiem wskazującym na ASD są przede wszystkim trudności na tle emocjonalnym. Osoby autystyczne mają problemy z wyrażaniem emocji i opowiadaniem o swoich uczuciach, w niektórych przypadkach wykazują się także niepotrzebną agresją. Mają trudności w zdobywaniu przyjaciół, które często są wynikiem niezrozumienia zwykłych zachowań swoich rówieśników. Młodzież z ASD może nie pojmować funkcjonujących reguł społecznych (np. dotyczących nieprzerywania w momencie, gdy ktoś inny mówi), zazwyczaj też odbiera wszystko dosłownie (w tym sarkazm oraz popularne powiedzonka). Ma kłopoty w rozumieniu uczuć innych osób, mówi niemiłe rzeczy i okazuje innym brak zainteresowania bez świadomości, że może być to bolesne dla drugiego człowieka.

Czy moje dziecko ma autyzm?

Jeśli zauważasz, że rozwój Twojego dziecka jest opóźniony lub obserwujesz u niego zachowania, które mogą wskazywać na obecność spektrum autyzmu, warto podjąć działanie i umówić się na wizytę z pediatrą lub specjalistą. Wczesna diagnoza i interwencja są kluczowe dla zapewnienia dziecku odpowiedniego wsparcia w jego rozwoju i funkcjonowaniu społecznym.

Zawsze warto także dbać o własne zdrowie i samoświadomość. Jeśli dostrzegasz u siebie cechy spektrum autyzmu, udaj się na konsultację się z doświadczonym specjalistą, najczęściej psychiatrą lub psychologiem, który specjalizuje się ASD. Postawiona przez niego diagnoza może Ci pomóc zrozumieć siebie lepiej i znaleźć odpowiednie metody radzenia sobie z wyzwaniami, które mogą wynikać z bycia w spektrum autyzmu.

Nie zapominajmy, że każda osoba z ASD ma swoje indywidualne możliwości i potencjał, który może wnieść do społeczeństwa. Ważne jest, aby spojrzeć poza stereotypy i dostrzec jednostkę, która ma wiele do zaoferowania światu. Wspólnie, poprzez wzajemne zrozumienie i wsparcie, możemy stworzyć bardziej empatyczny i akceptujący świat dla wszystkich, niezależnie od naszych różnic. Zrozumienie autyzmu to krok w kierunku budowania bardziej zjednoczonej i tolerancyjnej społeczności, w której każdy może czuć się akceptowany i doceniany.

Źródła:

• https://matkatylkojedna.pl/dlaczego-kiedys-nie-bylo-spektrum-autyzmu/
• https://www.medicover.pl/zdrowie/psychiczne/autyzm/przyczyny/
• https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/signs.html
• https://www.nhs.uk/conditions/autism/signs/