Skąd wywodzi się arteterapia?
O pozytywnym wpływie sztuki na obszar psychofizyczny człowieka głośno zrobiło się pod koniec XIX wieku, gdy to dwaj francuscy psychiatrzy - Max Simon oraz Ambroise Tardieu - zaczęli wykorzystywać arteterapię (art therapy) w swoich praktykach lekarskich. Wówczas termin ten jeszcze nie obowiązywał. Po raz pierwszy użył go dopiero w 1942 roku brytyjski nauczyciel sztuki, pisarz i artysta - Adrian Hill. Co ciekawe, o istocie twórczości artystycznej już wtedy mówili tacy badacze natury ludzkiej jak Carl G. Jung, czy Sigmund Freud.
Na polskim gruncie arteterapia pojawiła się nieco później, ponieważ na początku XX wieku. Wówczas profesor Stefan Szuman - wybitny lekarz i psycholog - opublikował w periodyku “Szkoła Powszechna” pierwszy polskojęzyczny artykuł dotyczący terapii sztuką. Z kolei w latach 60. i 70. XX wieku, słynny krakowski onkolog Julian Aleksandrowicz, walczył o wprowadzenie tej metody do szpitali w celu uzupełnienia standardowych form terapii.
Dla kogo przeznaczona jest arteterapia?
Nie istnieją żadne ograniczenia dotyczące wieku czy stanu zdrowia osób korzystających z arteterapii. To bezpieczna i uniwersalna metoda, szczególnie polecana w przypadku posiadania zaburzeń na tle psychicznym, w tym stanów lękowych, nerwicy czy depresji. Terapia sztuką pomaga się zrelaksować, wyciszyć i uwolnić od napięcia. W dodatku może stanowić wsparcie w procesie leczenia uzależnień i powrotu do normalnego życia - na przykład po przebytej traumie.
Arteterapia pomaga dzieciom ze spektrum autyzmu pozbyć się negatywnych emocji, wpływa pozytywnie na ich rozwój oraz pozwala wyrażać siebie. Metoda ta może być także stosowana jako terapia uzupełniająca w leczeniu chorób somatycznych, w tym nowotworów. Poza właściwościami terapeutycznymi, sztuka wpływa korzystnie na umysły najmłodszych, pozwala im ćwiczyć swoje zdolności manualne, a niekiedy również staje się ich ukochaną pasją.
Terapia sztuką i jej funkcje
Arteterapia to wyjątkowo efektywna forma pracy z pacjentem, która pozytywnie oddziałuje zarówno na jego sferę fizyczną, jak i psychiczną. Metoda ta spełnia wiele funkcji, wśród których wyróżnić możemy:
- Funkcję rekreacyjną - arteterapia jest świetnym sposobem spędzania czasu wolnego. Pomaga się zrelaksować, oczyścić umysł, a także uwolnić od szkodliwego stresu.
- Funkcję korekcyjną - metoda ta stanowi ważny element w procesie odzyskiwania utraconej równowagi psychicznej. Sztuka buduje wśród pacjentów pozytywne nastawienie do świata, pozwala rozładować frustrację i wyzbyć się negatywnych emocji, a także pomaga w leczeniu depresji i stanów lękowych.
- Funkcję integracyjną - jeśli chodzi o profesjonalne zajęcia z terapii sztuką, to zazwyczaj są one prowadzone w grupach kilkuosobowych. Stwarza to pole do integracji z innymi, zawierania nowych znajomości i otwierania dyskusji tematycznych. Wszystko to sprzyja rozwijaniu umiejętności interpersonalnych pacjenta.
- Funkcję edukacyjną - poprzez obcowanie ze sztuką człowiek rozwija zdolności do empatii, wzbogaca swoje życie wewnętrzne, a przy tym zdobywa nowe umiejętności i poszerza zasób wiedzy.
Jakie istnieją formy arteterapii?
Jak sama nazwa wskazuje, arteterapia obejmuje wszystko, co związane jest ze sztuką. W zależności od potrzeb i preferencji pacjenta, metoda ta może przybierać różne formy, takie jak:
- Muzykoterapia - praca z muzyką jest w stanie otworzyć pacjenta na nowe doświadczenia. Osoby uczęszczające na muzykoterapię chętniej otwierają się na nowe znajomości, przełamują swoje bariery komunikacyjne oraz wyrażają swoje uczucia.
- Choreoterapia - taniec również ma działanie terapeutyczne. Poprzez ruch uwalniane są endorfiny, które odpowiadają za dobry nastrój. Kołysząc się w rytm muzyki wyzbywamy się stresu, a także pozbywamy się starych wzorców ruchowych i nabywamy nowe. Choreoterapia uczy również świadomości swojego ciała i buduje pewność siebie.
- Rysunek i malarstwo - poprzez kredki, ołówki i pędzle, mali pacjenci ćwiczą motorykę małą (sprawność dłoni i palców) oraz jak przelewać swoje emocje na papier. Taka forma terapii pomaga pacjentom rozładować stres, nabyć nowe umiejętności i rozwinąć zdolności artystyczne. Fotografia - przy pomocy różnych sprzętów i technik fotograficznych, pacjenci mogą tworzyć zdjęcia wyrażające ich stan emocjonalny. Taki zabieg pozwala uporządkować sferę psychiczną i lepiej przedstawić swoje potrzeby.
Jak wygląda sesja arteterapii?
Podobnie jak w przypadku większości sesji terapeutycznych, jedne zajęcia z arteterapii trwają zwykle 45-60 minut. Całość poprzedzona jest wywiadem z pacjentem, podczas którego ustalane są jego potrzeby, oczekiwania oraz cele, które chce osiągnąć. Jeżeli istnieje taka potrzeba, terapeuta omawia także w sposób szczegółowy jak wygląda terapia oraz jakie techniki artystyczne będą w trakcie niej wykorzystywane.
Po zaznajomieniu pacjenta z planem terapeutycznym zazwyczaj przechodzi się do części właściwej - a więc samej arteterapii. Tutaj pacjent pod okiem specjalisty tworzy oraz obcuje ze sztuką, uwalniając przy tym swoje emocje i myśli. Po tym etapie następuje tzw. część refleksyjna. Polega ona na odbyciu konsultacji z terapeutą, interpretacji stworzonej pracy artystycznej oraz podsumowaniu swoich wrażeń i przeżyć. Na ich podstawie specjalista ocenia postępy terapii oraz ustala cele na kolejne sesje.
