W świecie, w którym stres i napięcie to codzienność, terapia z udziałem zwierząt zyskuje na coraz większej popularności. Jedną z jej najbardziej efektywnych form jest dogoterapia - kontakt z psem, głaskanie, dotykanie, a nawet sama jego obecność mogą bowiem mieć niezwykle korzystny wpływ na ludzi. Bliskość czworonoga działa kojąco, redukuje stres i lęk, a także wspiera rozwój fizyczny oraz intelektualny. W związku z tym zajęcia z dogoterapii stają się coraz bardziej powszechne, znajdując zastosowanie nie tylko w terapii osób z różnymi problemami zdrowotnymi, ale również jako element edukacji i wsparcia rozwojowego dzieci zdrowych.
Co to jest dogoterapia?
Dogoterapia, znana również jako kynoterapia, jest formą terapii kontaktowej, która wykorzystuje obecność specjalnie wyszkolonych psów w procesie rehabilitacji i wsparcia zdrowia psychicznego oraz fizycznego człowieka.
Skąd wzięła się dogoterapia?
Historia dogoterapii sięga czasów starożytnych, w których to zwierzęta były wykorzystywane do wspierania naturalnych metod leczenia ludzi. Jednakże, prawdziwy rozwój tej formy terapii rozpoczął się w latach 60. XX wieku. Wówczas, amerykański psychiatra Boris Levinson, obserwując interakcje między swoim psem a dziećmi autystycznymi, zauważył, że obie strony bardzo szybko zaczynały nawiązywać między sobą relacje. Wyniki swoich badań opublikował w 1964 roku, co zapoczątkowało nową erę w terapii z udziałem zwierząt. W Polsce dogoterapia zyskała popularność od lat 80. XX wieku, a w 2004 roku powstał Polski Związek Dogoterapii, który reguluje standardy i praktyki tej formy terapii na terenie naszego kraju.
Rodzaje dogoterapii
W praktyce wyróżnia się kilka głównych rodzajów dogoterapii, zdefiniowanych po raz pierwszy przez Towarzystwo Delta ze Stanów Zjednoczonych.
AAA (Animal Assisted Activity – aktywność z asystą zwierzęcia)
AAA to forma terapii, która koncentruje się na wsparciu motywacyjnym, edukacyjnym, rekreacyjnym i terapeutycznym. Cechą wyróżniającą AAA jest jej nieformalny charakter. Sesje nie mają ściśle określonych celów na krótką metę, a interakcje są spontaniczne. Terapeuci nie muszą prowadzić szczegółowych notatek, a długość spotkań może być elastyczna. Zajęcia AAA są często prowadzone grupowo i skupiają się na budowaniu relacji oraz pozytywnych doświadczeń poprzez interakcję człowieka ze zwierzęciem.
AAT (Animal Assisted Therapy – terapia z asystą zwierzęcia)
AAT to bardziej ustrukturyzowana forma terapii, w której pies odgrywa kluczową rolę w osiąganiu określonych celów terapeutycznych. Sesje AAT są starannie planowane, a priorytety zajęć są jasno wyznaczone i monitorowane. Terapia ta może być prowadzona zarówno indywidualnie, jak i grupowo, a terapeuci prowadzą szczegółową dokumentację, co pozwala na analizę postępów uczestników. AAT jest najczęściej stosowana w pracy z osobami z różnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak autyzm, zaburzenia lękowe czy depresja.
AAE (Animal Assisted Education – edukacja z asystą zwierzęcia)
AAE to forma terapii, która łączy elementy edukacyjne z terapią z udziałem zwierząt. Praca terapeutyczna odbywa się w zespole pies-opiekun, pod kierunkiem specjalisty wyspecjalizowanego w danym typie pracy. AAE jest szczególnie skuteczna w kontekście edukacyjnym, ponieważ obecność czworonoga pobudza uczniów do aktywności i zaangażowania w proces nauki.
Inne formy dogoterapii
Dogoterapia może przybierać różne formy, w zależności od specyficznych potrzeb pacjentów oraz celów terapii. Europejskie stowarzyszenie ADEu definiuje niektóre z tych form nieco inaczej, jednak z perspektywy osoby korzystającej z terapii, różnice te są często niewielkie. Ważne jest, aby każda forma dogoterapii była prowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów, którzy potrafią dostosować metody pracy do indywidualnych potrzeb uczestników.
Dla kogo dogoterapia?
Fenomen dogoterapii tkwi w jej uniwersalności i zdolności do dostosowania się do różnorodnych potrzeb pacjentów. Terapia z udziałem psa jest jedną z najbardziej naturalnych form animaloterapii, co czyni ją wyjątkowo skuteczną i wszechstronną. Kontakt z domowym czworonogiem, który jest często uznawany za najlepszego przyjaciela człowieka, przynosi korzyści osobom w każdym wieku - od dzieci, przez dorosłych, aż po seniorów.
Dzieci
Dogoterapia jest szczególnie korzystna dla dzieci, zarówno tych zdrowych, jak i doświadczających problemów. Zajęcia te poleca się młodym osobom cierpiącym na autyzm, nadpobudliwość psychoruchową (ADHD), padaczkę, mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, nerwice oraz inne zaburzenia emocjonalne i społeczne. Dzieci mające problemy z nauką, mową, widzeniem, słyszeniem czy nawiązywaniem kontaktów również mogą odnieść znaczące korzyści z terapii z udziałem psa. Pies-terapeuta pomaga w budowaniu pewności siebie, redukcji lęku oraz rozwijaniu umiejętności interpersonalnych.
Dorośli
Dogoterapia znajduje szerokie zastosowanie wśród dorosłych, szczególnie tych z niepełnosprawnościami fizycznymi, intelektualnymi i emocjonalnymi. Osoby cierpiące na schizofrenię, nerwice, stany lękowe, niedowład kończyn, wady postawy oraz inne problemy zdrowotne mogą znacząco poprawić swoją jakość życia dzięki interakcji z psem. Terapia ta wspomaga rehabilitację, motywuje do działania oraz pomaga w radzeniu sobie ze stresem i izolacją społeczną.
Seniorzy
Dogoterapia jest również niezwykle pomocna dla seniorów, szczególnie tych przebywających w domach opieki. Kontakt z psem może przynieść poczucie bezpieczeństwa, zmniejszyć uczucie samotności oraz poprawić ogólny stan psychiczny. Psi terapeuci pomagają osobom starszym w utrzymaniu odpowiedniego stopnia aktywności fizycznej i umysłowej, a także wspierają w budowaniu i utrzymywaniu relacji społecznych.
Zalety dogoterapii
Dogoterapia oferuje szeroki wachlarz korzyści dla pacjentów w różnym wieku i z różnymi potrzebami. Kontakt z psami terapeutycznymi obniża poziom stresu i poprawia nastrój - a to dzięki pobudzaniu produkcji endorfin i redukcji kortyzolu. Ponadto, czworonogi motywują pacjentów do aktywności, pomagają przełamywać lęki i ułatwiają nawiązywanie relacji społecznych, co jest szczególnie cenne w terapii dzieci z autyzmem, ADHD czy zespołem Downa.
Interakcje z psami stymulują również rozwój na wielu płaszczyznach. Podczas zajęć pacjenci angażują się w ćwiczenia ruchowe i umysłowe, co poprawia ich koordynację, sprawność fizyczną, koncentrację oraz umiejętności komunikacyjne. Co ciekawe, dogoterapia ma również walory edukacyjne – uczy odpowiedzialności, empatii i samodzielności, a także poszerza wiedzę uczestników o zwierzętach i przyrodzie.
Uniwersalność dogoterapii sprawia, że jest ona skuteczna dla szerokiego grona odbiorców, w tym dzieci, dorosłych i seniorów. Terapia ta jest polecana osobom z zaburzeniami emocjonalnymi, intelektualnymi, fizycznymi oraz społecznymi. Jest także stosowana w rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami, zaburzeniami mowy, wzroku, słuchu oraz w terapii więźniów i osób z chorobami neurodegeneracyjnymi.
Reasumując, dzięki swojej elastyczności i naturalnemu podejściu, dogoterapia skutecznie wspiera procesy rehabilitacyjne i emocjonalne, poprawiając jakość życia pacjentów niezależnie od ich wieku czy stanu zdrowia.
Czy rasa psa ma znaczenie w dogoterapii?
W dogoterapii rasa psa może odgrywać pewną rolę, choć najważniejsze są indywidualne cechy charakteru i odpowiednie szkolenie czworonoga.
Idealny pies terapeuta powinien wyróżniać się łagodnością, zrównoważonym temperamentem, posłuszeństwem, inteligencją, odpornością na stres oraz chęcią do interakcji z ludźmi. Psy, które mają pracować z pacjentami, muszą także szybko adaptować się do nowego otoczenia, akceptować dotyk i obecność obcych osób.
Jaki pies do dogoterapii?
Chociaż nie istnieje ścisła lista psów idealnych do dogoterapii, pewne rasy są częściej wybierane ze względu na swoje wrodzone predyspozycje. Golden retrievery i labrador retrievery są uważane za jedne z najlepszych ras do tego typu pracy. Są one towarzyskie, cierpliwe, chętne do nauki i dobrze radzą sobie w różnych sytuacjach społecznych. Ich optymizm i gotowość do zabawy często przekładają się na pozytywne efekty terapii.
Nowofundlandy, mimo swoich dużych rozmiarów, również sprawdzają się jako psy terapeutyczne dzięki swojej łagodności i spokojnemu usposobieniu. Beagle i cavalier king charles spaniele, dzięki swojej wesołej i energicznej naturze, również mogą być doskonałymi towarzyszami w dogoterapii.
Warto podkreślić, że niezależnie od rasy, każdy pies terapeuta musi przejść specjalistyczne szkolenia i testy, które sprawdzają jego predyspozycje do pracy z pacjentami. Kluczowe jest, aby czworonóg czerpał radość ze swoich zadań i był w stanie dostarczać pozytywnych wrażeń swoim podopiecznym.
Rola dogoterapeuty
Dogoterapeuta to specjalista, który posiada zarówno teoretyczne, jak i praktyczne przygotowanie do prowadzenia terapii z udziałem zwierząt. Jego zadaniem jest wykorzystanie specjalnie wyszkolonych psów do wspierania pacjentów w różnych aspektach ich zdrowia – fizycznym, emocjonalnym, poznawczym oraz społecznym. Dogoterapeuci prowadzą sesje terapeutyczne dla dzieci, dorosłych i młodzieży, niezależnie od stopnia ich niepełnosprawności.
Dogoterapeuta pracuje w różnych miejscach, takich jak szpitale, ośrodki opieki, przedszkola, szkoły oraz placówki rehabilitacyjne. Prowadzone przez niego zajęcia mogą obejmować różnorodne formy aktywności: od prostych ćwiczeń fizycznych, przez rozwijanie umiejętności społecznych, aż po wsparcie emocjonalne w trudnych momentach.
Jak zostać dogoterapeutą?
Aby zostać dogoterapeutą, niezbędne jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji. Przyszli dogoterapeuci mogą zdobyć potrzebne uprawnienia uczestnicząc w specjalistycznych kursach, takich jak Kurs Instruktora Dogoterapii oferowany przez Polską Akademię Kultury i Sportu. Tego typu kursy przygotowują uczestników do profesjonalnego prowadzenia zajęć terapeutycznych z udziałem psa, ucząc ich zarówno teoretycznych podstaw, jak i praktycznych umiejętności niezbędnych w pracy z pacjentami.
Dogoterapeuci muszą również posiadać umiejętność nawiązywania kontaktu z pacjentami oraz wykazywać się cierpliwością, empatią i zrozumieniem dla ich potrzeb. Współpraca z psem terapeutycznym wymaga dodatkowo zdolności do skutecznego szkolenia i kierowania zwierzęciem, aby sesje terapeutyczne były bezpieczne i efektywne.
Dzięki swojej specjalistycznej wiedzy i umiejętnościom, dogoterapeuci odgrywają kluczową rolę w procesie rehabilitacji i wsparcia pacjentów. Ich praca nie tylko przyczynia się do poprawy zdrowia fizycznego, ale również pomaga w budowaniu pewności siebie, redukcji stresu i poprawie ogólnego samopoczucia pacjentów, czyniąc dogoterapię wyjątkowo wartościową metodą terapeutyczną.
Dogoterapia | Podsumowanie
Dogoterapia to niezwykle efektywna i uniwersalna metoda wspierania zdrowia psychicznego oraz fizycznego zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Dzięki obecności specjalnie wyszkolonych psów, pacjenci zyskują motywację do działania, redukują stres i nawiązują lepsze relacje społeczne. Różnorodne formy dogoterapii, prowadzone przez wykwalifikowanych dogoterapeutów, pozwalają na dostosowanie zajęć do indywidualnych potrzeb pacjentów, co przekłada się na ich wysoką skuteczność. Niezależnie od wieku czy stopnia niepełnosprawności, kontakt z czworonogami może przynieść liczne korzyści, czyniąc dogoterapię niezastąpionym narzędziem w rehabilitacji i wsparciu emocjonalnym.