Dzisiejszy świat stawia przed dziećmi wiele wyzwań, najczęściej natury emocjonalnej bądź psychologicznej. Czasami problemy, z którymi borykają się najmłodsi, mogą być trudne do rozwiązania przez rodziców czy społeczność szkolną. W takich sytuacjach skorzystanie z profesjonalnej pomocy psychologicznej staje się kluczowym krokiem w zapewnieniu odpowiedniego wsparcia naszym dzieciom.
Według danych udostępnionych przez UNICEF, blisko 9% dzieci w naszym kraju potrzebuje profesjonalnego wsparcia psychologicznego. Choć liczba ta może nie wydawać się duża należy mieć na uwadze, że wiele młodych osób nigdy nie było diagnozowanych. W rzeczywistości procent ten może być dwu- lub nawet trzykrotnie większy. Potwierdzenie tych obaw stanowią badania przeprowadzone przez Rzecznika Praw Dziecka, które wykazały, że co siódme dziecko w Polsce jest niezadowolone ze swojego życia do takiego stopnia, że może to powodować u niego uszczerbek na zdrowiu psychicznym.
Na szczęście, świadomość społeczeństwa w tym zakresie z roku na rok jest coraz większa. Wielu rodziców już po zauważeniu pierwszych niepokojących sygnałów decyduje się na pójście z dzieckiem do psychologa. Choć to ogromny krok w kierunku rozwiązania problemu należy być przygotowanym na to, że nie we wszystkich przypadkach pojedyncza wizyta u specjalisty wystarczy. Niekiedy konieczna może się okazać długotrwała terapia połączona z regularną pracą ze swoją pociechą w domu.
Kiedy z dzieckiem do psychologa? | Niemowlęta
Wiele osób przeżywa szok gdy się dowiaduje, że do psychologa można udać się nawet z niemowlakiem. Taka jest jednak prawda - niekiedy już kilkumiesięczne maluchy potrzebują pomocy specjalisty. W trakcie wizyty psycholog dziecięcy powinien ocenić, czy nasza pociecha rozwija się prawidłowo pod kątem psychoruchowym, m.in. poprzez obserwację jej stopnia wrażliwości na bodźce (np. słuchowe), czy też przeprowadzenie prostych testów na umiejętność uwagi.
Jednak pytanie brzmi: kiedy iść z niemowlakiem do psychologa? Głównym wyznacznikiem powinno być oczywiście zachowanie dziecka. Czy ma ono problemy ze snem? Jest ciągle rozdrażnione, wycofane? Wykazuje się zbyt małym bądź zbyt dużym napięciem mięśniowym? A może jest nerwowe w trakcie karmienia piersią? Wszystkie te czynniki stanowią podstawę do konsultacji ze specjalistą - na nich jednak się nie kończy. Jakiekolwiek sygnały, które uznamy za niepokojące, zawsze warto omówić z psychologiem dziecięcym. Co więcej, możemy udać się do niego nie tylko z problemem, ale również po poradę dotyczącą rodzicielstwa.
Kiedy z dzieckiem do psychologa? | Maluchy 2+
W przypadku nieco starszych dzieci, wizyta u psychologa jest wskazana gdy doświadczają one problemów na tle rozwojowym, emocjonalnym, społecznym bądź psychosomatycznym.
Nieharmonijny rozwój dzieci może manifestować się na różne sposoby. Niekiedy niektóre aspekty, takie jak inteligencja czy sprawność motoryczna, mogą być u nich na poziomie ponadprzeciętnym, podczas gdy inne, jak np. umiejętność radzenia sobie z emocjami czy utrzymywania relacji z innymi, pozostają niedostatecznie rozwinięte. Powód do niepokoju powinny stanowić również powracające problemy żołądkowe, wysypki skórne oraz tajemnicze alergie, które pojawiają się bez konkretnego powodu.
Konsultacja z psychologiem dziecięcym jest również wskazana, gdy maluch ma różnego rodzaju tiki bądź cierpi na moczenie nocne. Wszelkie kwestie dotyczące rozwoju mowy, w tym ubogi zasób słownictwa, jąkanie czy seplenienie, także powinny zostać poruszone podczas wizyty u specjalisty. Jeżeli dziecko wykazuje się niedostatecznie rozwiniętą motoryką małą i dużą (np. ma trudności z operowaniem kredkami, nożyczkami, sztućcami, nie potrafi utrzymać równowagi), to jest to kolejny sygnał wskazujący, że warto zabrać je na konsultację psychologiczną.
Innym powodem do zwrócenia się o pomoc do psychologa są problemy emocjonalne oraz społeczne dziecka, które mogą być zakwalifikowane jako zaburzenia, w tym zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, trudności w relacjach z otoczeniem lub zaburzenia pourazowe związane ze stresem.
Kiedy z dzieckiem do psychologa? | Sytuacje stresowe
Istnieje wiele powodów, dla których warto rozważyć wizytę u psychologa dziecięcego. Zaliczyć do nich możemy m.in. znaczące zmiany, które miały miejsce w życiu naszej pociechy. Mogą one obejmować takie wydarzenia, jak utrata bliskiej osoby, separacja/rozwód rodziców lub nawet pojawienie się nowego rodzeństwa. Jeśli dostrzegamy, że te zmiany mają negatywny wpływ na nasze dziecko, nie zwlekajmy - udajmy się do specjalisty w celu uzyskania wsparcia i fachowej porady, która pomoże naszej pociesze zaadaptować się do nowej sytuacji.
Co ciekawe, wizyta u psychologa może być również związana z potrzebami rodziców, którzy sami borykają się z trudnościami w radzeniu sobie z daną sytuacją lub chwilowo nie dysponują wystarczającymi zasobami, aby wesprzeć swoje dziecko w trudnym dla nich okresie. Pamiętajmy, że jeśli jako rodzice odczuwamy trudności z niektórymi zachowaniami naszej pociechy, mamy wątpliwości co do naszych reakcji na różne sytuacje lub chcielibyśmy poprawić komunikację w rodzinie oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów, nie bójmy się udać do psychologa po fachową pomoc.
Jak przygotować dziecko na wizytę u psychologa?
Praca psychoterapeutyczna z dzieckiem opiera się przede wszystkim na zaufaniu zarówno ze strony malucha, jak i rodziców wobec psychoterapeuty. Istotną rolę w tym wszystkim odgrywa narracja, która jest budowana jeszcze przed rozpoczęciem spotkań ze specjalistą. Dużo zależy przede wszystkim od nastawienia rodziców: jeśli są sceptyczni lub niechętni, trudno będzie im nastawić swoją pociechę pozytywnie względem całej sytuacji. W przypadku budowania narracji, w której spotkanie z psychologiem/psychoterapeutą jest traktowane jako kara za złe zachowanie w przedszkolu lub szkole, dziecko samo będzie to przeżywać w ten sposób.
Istotne jest, aby przedstawiać psychologa jako osobę, która rozumie sprawy dziecka i jest tu, aby pomagać mu w pokonywaniu wewnętrznych barier oraz trudności, wspomagać jego rozwój, a także wspierać w odkrywaniu swojego potencjału. Kluczowe w tym wszystkim jest stosowanie języka dostosowanego do wieku i możliwości dziecka.
Kiedy z nastolatkiem do psychologa?
Okres dojrzewania (wiek 12-18 lat) to czas, gdy młody człowiek doświadcza wielu zmian. Bardzo często dziecko, które zawsze było radosne, spontaniczne i pełne zaufania, zamienia się w nastolatka, który jest zamknięty w sobie, drażliwy i marudny. Rodzice często zastanawiają się czy te zmiany, zwłaszcza te bardziej dramatyczne, wymagają profesjonalnej pomocy psychologa, czy może są naturalnymi etapami rozwoju, które trzeba po prostu przetrwać. W celu rozwiania wątpliwości przedstawiamy listę symptomów występujących u młodzieży, które zawsze należy skonsultować z psychologiem:
- lęki - lęk przed kontaktem z innymi, lęk dezintegracyjny, lęk przed szkołą lub inne, bardziej specyficzne fobie, np. lęk przed jazdą komunikacją miejską;
- stany depresyjne - w tym poczucie bezsilności, pustki, myśli samobójcze;
- kompleksy - brak akceptacji swojego wyglądu, niska samoocena, zaburzenia odżywiania;
- objawy psychosomatyczne - napięciowe bóle głowy, biegunki wymioty, przedłużające się infekcje, nawracające zespoły bólowe niewiadomego pochodzenia;
- zaburzenia zachowania - agresja, impulsywność, płaczliwość, wyzywające zachowanie;
- trudności na poziomie społecznym - poczucie wyobcowania i niedopasowania, osamotnienie, nieumiejętność utrzymania znajomości;
Część powyższych trudności bardzo często jest wynikiem różnorodnych czynników zewnętrznych. Może to być na przykład rozwód rodziców, zmiana szkoły, kłopoty o podłożu miłosnym lub doświadczanie przemocy ze strony rówieśników. Nie oznacza to jednak, że problemy nie mogą pojawić się również ze względu na czynniki wewnętrzne, które obejmują m.in. zmiany hormonalne, konieczność radzenia sobie ze swoją seksualnością, a także rozwój bardziej krytycznego sposobu myślenia.
Okres dojrzewania
Należy mieć na uwadze, że głównym celem rozwoju psychologicznego w okresie dojrzewania jest odłączenie się od rodziców. Młody człowiek, przechodząc przez te burzliwe zmiany, ma stawać się niezależną i samodzielnie myślącą jednostką.
Proces psychicznego oderwania od swoich opiekunów wywołuje wiele lęku, niepewności i sprzeciwu. Jednym z wyzwań związanych z terapią młodzieży jest fakt, że młody człowiek funkcjonuje w kontekście rodzinnym. Czasami jego trudności są wynikiem problemów, z którymi borykają się bliskie mu osoby. Przykładowo, na skutek wystąpienia sytuacji kryzysowej pomiędzy rodzicami (intensywny konflikt, zdrada, rozwód), u nastolatka mogą wystąpić lub zaostrzyć się objawy chorób, lęków oraz zaburzeń, w tym depresji. Wówczas zalecana jest terapia rodzinna, w której poza dotkniętym trudnościami dzieckiem uczestniczą również jego bliscy.
Warto sobie uświadomić, że wiele dorosłych osób (więcej, niż wynikałoby z oficjalnych statystyk) także boryka się z różnymi trudnościami emocjonalnymi. Jeżeli wewnętrzny chaos nastolatka współgra z wewnętrznym chaosem jego matki bądź ojca, to rola rodzicielska zostaje zaburzona. Innymi słowy, rodzic nie jest w stanie poradzić sobie z emocjami, jakie przeżywa jego dziecko. Jeśli do tego dołączy się trudności w relacjach rówieśniczych, istnieje duże prawdopodobieństwo, że taki nastolatek będzie potrzebował profesjonalnej pomocy psychologicznej.
Opory rodziców przed wizytą u psychologa
Czasami myśl o pójściu z dzieckiem do psychologa rani rodzicielskie poczucie własnej wartości. W ich głowach może wręcz naruszać wizerunek idealnych rodziców, którzy są przekonani, że jeśli muszą skorzystać z terapii dla swojego dziecka, to nie radzą sobie jako opiekunowie.
Na całą sytuację warto jednak spojrzeć z innej perspektywy. Skorzystanie z pomocy psychologa jest korzystne, a czasem i niezbędne dla znalezienia rozwiązania sytuacji, z którą dziecko aktualnie się zmaga. Umiejętność obserwacji i dostrzeżenia problemu u własnej pociechy jest ważną kompetencją rodzicielską. Nikt przecież nie uważa, że ktoś jest złym rodzicem, jeśli zabiera dziecko do innych specjalistów, takich jak dentysta czy dietetyk dziecięcy - dlaczego więc ktoś miałby myśleć źle o osobie, która dba o zdrowie psychiczne swojej pociechy?